Kijken vanuit een vierkant

Gedurende de 33 dagen dat Aram Tanis als Artist in Residence werkte bij Vrouw Muskens heeft hij zich ondergedompeld in de omgeving. Elke dag liep hij langs hetzelfde pad, van zijn slaapplek in het GGz gebouw, naar de oude leerlooierij waar het gastatelier van Vrouw Muskens zich bevindt. Aram is fotograaf en ziet het als een belangrijk onderdeel van zijn werk om nieuwe plekken te leren kennen en te laten zien hoe deze plekken een specifieke gemeenschapszin weergeven. Hiervoor heeft hij een uitgangspunt nodig; een omgeving waarin zijn fotografie tot stand kan komen. Voor hem betekent dit dat hij reist, naar verschillende plekken en daar de omgeving, of de personen die hij tegenkomt vastlegt.

Dwalen door de gemeenschap

Tijdens de werkperiodes bij Vrouw Muskens slapen de kunstenaars in een voormalige isoleercel in het gebouw van GGz Breburg en eten en leven ze daar samen met de bewoners. De GGz Breburg biedt onderdak aan psychisch kwetsbare personen die hier intensieve therapieën volgen en hulp krijgen. Al eerder heeft Aram een werkperiode gehad bij een psychiatrische instelling, namelijk Het Vijfde Seizoen in Den Dolder. Hier heeft hij gewerkt aan een project over dwangstoornissen, maar heeft hij toentertijd nog geen connectie kunnen leggen met de omgeving. Toch heeft het wel zijn interesse gewekt: “het is een omgeving waar je in het dagelijks leven ver vanaf staat”. Juist deze afstand, de isolatie, maar ook het gemeenschappelijke gevoel dat er heerst binnen de groep, heeft Aram willen vangen in zijn werk.

Al snel werd hij onderdeel van de gemeenschap: “je wordt er in meegenomen en je wordt onderdeel van de groep. Alles wat je ziet wordt zo ook heel normaal voor je. Waar ik eerder misschien gek opkeek als iemand ergens op straat raar gedrag vertoont, merk ik dat ik daar nu op een andere manier naar kijk”. Aram werd een getuige van het dagelijks leven dat zich afspeelt binnen de gemeenschap van de GGZ Breburg en hij begon steeds meer verhalen te horen: “zonder dat ik erom heb gevraagd begonnen ze met vertellen, dat was ontzettend bijzonder”. Van al deze verhalen heeft Aram flarden opgeschreven, als een dagboek waarin hij alles wat hij hoorde en meemaakte bijhield. Deze verhalen waren voor hem tevens hetuitgangspunt om de omgeving te beschouwen en deze vast te leggen op een manier die de gemoedstoestand van deze personen weergeeft.

Toch is het werk van Aram niet persoonlijk gericht op de personen die hij heeft ontmoet. Hij deelt geen namen en geen specifieke verhalen. Ook de portretten die hij heeft gemaakt van een paar bewoners, wil hij uiteindelijk toch niet tonen tijdens zijn presentatie. In de serie zoekt hij eerder naar een gemeenschappelijkheid in de verhalen die hij hoor, en de universele menselijke gevoelens die erin terugkomen.

Tussen hoop en hopeloos

Zelfs in ons één op één gesprek is Aram terughoudend met het delen van de vele verhalen die hij heeft gehoord; hij wil niet het vertrouwen schenden van de personen met wie hij in korte tijd een band heeft opgebouwd. Maar dit neemt niet weg dat de verhalen die ze vertellen de moeite waard zijn om te delen. Dit doet Aram door in zijn werk de tegenstellingen en de verhalen vorm te geven in de omgeving. Er lijkt een universeel gevoel van hoop gevangen te zijn in een aantal werken uit de serie, terwijl anderen juist weer de hopeloosheid lijken te benadrukken. Door gebruik te maken van licht en schaduw weet hij de hoogte- en dieptepunten van het leven met een psychische kwetsbaarheid te vatten in zijn werk: “je hebt dagen dat het heel goed gaat en dagen dat het minder goed gaat, deze pieken en dalen wil ik graag laten zien in mijn werk.”

Om deze tegenstelling te benadrukken heeft hij er bewust voor gekozen om al zijn foto’s vierkant te maken. Een vierkant staat voor eerlijkheid, integriteit, veiligheid, evenwicht en rationele orde. Eigenlijk staat een vierkant recht tegenover alle associaties die we hebben bij een GGz instelling. Door dit vierkant als uitgangspunt te nemen laat Aram de ingewikkelde positie zien van de personen die omgaan met psychische kwetsbaarheid.

Het resultaat van de werkperiode van Aram is een serie van 31 foto’s, op zijn dag van aankomst en vertrek na, voor elke dag dat hij verbleef bij GGz Breburg één foto. In deze seriegaat hij op in zijn omgeving, de dingen die hij ziet, die anderen misschien niet zien en de mensen die hij ontmoet. Zijn werk geeft dan ook een kijkje in hoe de wereld er vanuit een andere blik uitziet, terwijl hij ook die elementen uitlicht die universeel zijn.